این روز ها صحبت های زیادی در تحقیقات و مقالات علمی در مورد سرطان زایی آسپارتام که یک نوع شیرین کننده مصنوعی هست می شود. بیایید مقداری از حواشی این بحث ها فاصله بگیریم و یک راست سر اصل مطلب برویم؛ آیا با خوردن و نوشیدن آسپارتام سرطان میگیریم؟
اگر به دنبال یک جواب کوتاه و ساده هستید باید بگویم، خیر – احتمال اینکه با خوردن و یا نوشیدن محصولاتی که در آنها از آسپارتام استفاده شده است دچار سرطان شوید بسیار پایین است.
اما اگر دنبال پاسخ دقیق تری هستید تا انتهای این مقاله با رالند همراه باشید.
آسپارتام چیست؟
بیاید ازابتدا شروع کنیم؛ آسپارتام چیست؟
آسپارتام یکی از چندین شیرین کننده مصنوعی است که برای جایگزینی شکر در غذاها تولید شده است. بعضی دیگر از این شرین کننده ها عبارتند از ساخارین، سوربیتول، زایلیتول و… . اینها مواد شیمیایی هستند که چندین برابر از شکر مزه شیرین تری دارند. بطور مثال آسپارتام حدود 200 برابر از شکر شیرین تر است.
این بدان معنی است که شما با استفاده مقدار خیلی کمتری از شیرین کننده های مصنوعی می توانید همان مقدار شیرینی که شکر با حجم بسیار بیشتری ایجاد میکند را تامین کنید. در نتیجه با استفاده کمتر از شکر، کالری دریافتی از مصرف آن ماده غذایی کمتر می شود و این باعث کاهش وزن و رسیدن به سلامتی بیشتر می شود.
آسپارتام دربسیاری از محصولات مختلف مانند: نوشیدنی های رژیمی گازدار، غلات، ماست های کم قند، دسرها و آدامس ها استفاده می شود. در سال 1965 محققانی که در حال تلاش برای تولید یک نوع دارو بودند بصورت کاملا تصادفی آسپارتام را کشف کردند. آسپارتام از ترکیب دو آمینو اسید آسپارتیک و فنیل آلانین به دست می آید.
مرکز جهانی تحقیقات سرطان کیست و سیستم رتبه بندی آن به چه صورت است؟
مرکز جهانی تحقیقات سرطان (IARC) ، یک آژانس بین‌المللی تحت نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌باشد که به طور خاص بر روی علل سرطان، مکانیسم‌های ایجاد سرطان و پیشگیری از سرطان تمرکز دارد.
این سازمان اطلاعات و منابع ارزشمندی را برای محققان، متخصصان بهداشت عمومی، سیاستگذاران و عموم مردم در سراسر جهان ارائه می‌دهد. این اطلاعات به درک بهتر علل سرطان و توسعه استراتژی‌های موثر برای پیشگیری از سرطان کمک میکند.
جهت دسته بندی بهتر عوامل سرطان زا این سازمان یک سیستم رتبه بندی ایجاد کرده است که مشخص میکند هر عامل چقدرخطر احتمال ایجاد سرطان را افزایش می دهد. این دسته بندی شامل چهار سطح است:
گروه 1 – برای انسان سرطان زاست. این گروه شامل سیگار، الکل و گوشت های فراوری شده می باشد.
گروه 2A – به احتمال زیاد برای انسان سرطان زاست. گوشت قرمز در این دسته قرار دارد.
گروه 2B – احتمالا برای انسان سرطان زاست. این همان گروهی است که آسپارتام در آن قرار دارد. البته آلوئورا و گل سرخسی هم قبلا در این دسته بوده اند.
گروه 3 – از نظر سرطان زایی برای انسان قابل طبقه بندی نیست. این دسته ای است که اکثر موارد در آن قرار میگیرد.
بیشتر مطالعه کنید:تاثیر آسپارتام بر دیابت
بیشتر مطالع کنید:مراحل تولید و تاریخچه آسپارتام
منظور از سرطان زا چیست؟
سرطان زا چیزی است که با آسیب رساندن به DNA یا نحوه عملکرد سلول های ما، پتانسیل ایجاد سرطان را داشته باشد.
مواد سرطان زا ممکن است بصورت طبیعی در محیط وجود داشته باشند (مثل اشعه ماوراء بنفش خورشید و یا برخی از ویروس ها) یا توسط خود انسان تولید شوند ( مثل دود اگزوز و سیگار)
باید به این نکته دقت داشته باشیم که سیستم طبقه بندی سازمان جهانی تحقیقات سرطان به این معنی نیست که هر چیز چقدر خطرناک است بلکه به این معنی است که با توجه به تحقیقات و شواهد از میزان احتمال ایجاد سرطان چقدر مطمین هستیم.
به همین دلیل است که کشیدن سیگار و خوردن گوشت فراوری شده در یک دسته قرار میگیرند، نه به این دلیل که به یک اندازه خطرناک هستند بلکه به این دلیل که مطمئنیم به یک اندازه با سرطان مرتبط هستند.
به عنوان مثال گوشت فراوری شده سالانه باعث حدود 5400 مورد سرطان در بریتانیا می شود، درصورتی که سیگار10 برابر بیشتر، یعنی باعث 54000 مورد سرطان می شود اما هردو در یک دسته قرار دارند.
آسپارتام و سرطان
سازمان جهانی تحقیقات سرطان آسپارتام را در دسته 2B طبقه بندی کرده است. یعنی اینکه احتمالا برای انسان سرطان زاست، اما شواهد کافی برای اطمینان از سرطان زا بودن آسپارتام برای انسان در دسترس نیست.
چرا مهم است که شواهد در انسان چه چیزی را نشان می دهد، شواهد در مطالعات حیوانی چقدر اهمیت دارد؟
مطالعه روی حیوانات یا سلول های آزمایشگاهی می تواند مفید باشد، اما با شرایط زندگی واقعی فاصله زیادی دارد.
به عنوان مثال هنگام بسیاری از مطالعات رژیم غذایی و سرطان روی موش ها، آنها را در معرض مقدار بسیار بالاتری از یک غذا یا افزودنی که احتمالا یک انسان در زندگی روزمره مصرف می کند قرار می دهند. در نتیجه یک غذا از نظر تئوری ممکن است باعث سرطان شود، اما در واقعیت هنگام تنظیم توصیه های بهداشتی در مورد اینکه چه چیزی بخوریم کمکی نمی کند – چون کسی هرگز در معرض این مقدار از یک غذا قرار نمیگیرد.
چیزهایی که در گروه 2B هستند اغلب نشان می دهند که می توانند باعث ایجاد سرطان در حیوانات شوند اما نتوانسته اند برای انسان ها ثابت کنند. برای آسپارتام هیچ مدرک قانع کننده ای نه در حیوانات و نه در انسان ها وجود ندارد.
با توجه به موارد بالا وقتی صحبت از آسپارتام یا سایر شرین کننده های مصنوعی می شود، چه باید بکنیم؟
از آنجایی که از لحاظ نظری، شیرین کننده های مصنوعی می توانند در حفظ و کاهش وزن به برخی افراد کمک کند آیا می توانند از آنها استفاده کنند؟
در این باره نظرها مختلف است. در حالی که غذاها و نوشیدنی های حاوی شیرین کننده های مصنوعی کالری کمتری نسبت به غذاهای حاوی شکر دارند، شواهد محکمی مبنی بر کاهش وزن افرادی که از این نوشیدنی ها استفاده میکنند وجود ندارد.
درحالی که ما اطلاعات کافی از ارتباط شیرین کننده های مصنوعی و کاهش وزن نداریم، اما می دانیم که خوردن قند وشکر رابطه مستقیم با افزایش وزن دارد و اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به 13 نوع مختلف سرطان را افزایش می دهد. بنابراین شکر می تواند بطور غیر مستقیم خطر ابتلا به سرطان را از طرق افزایش وزن افزایش دهد.
بعد از اینکه اعلام شد آسپارتام در گروه 2B طبقه‌بندی می‌شود، کمیته مشترک کارشناسان مواد افزودنی به غذا (JECFA) تایید کرد که نیازی به تغییر میزان مصرف روزانه قابل قبول فعلی (ADI) نیست. مقدار دوز فعلی آسپارتام (40 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) برای مصرف روزانه بی خطراست. یعنی فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم می‌تواند ۱۴ قوطی نوشابه رژیمی بنوشد و همچنان در محدوده مجاز مصرف قرار داشته باشد.
چه چیزی بخوریم و بنوشیم؟
بهترین کاری که می توانید برای سلامتی خود انجام دهید این است که اکثر روز ها یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
یعنی اینکه بجای مصرف غذاهای پرچرب، نمک و شکر فراوان و گوشت های فراوری شده بیشتر وعده خود را با میوه و سبزیجات ، فیبر، غلات سبوس دار و … پر کنیم. اما این بدان معنی نیست که اصلا نمی توانید چیزهای شیرین بخورید.
بنابراین اگر مردم در رژیم غذایی خود مقداری غذا یا نوشیدنی های حاوی آسپارتام می خورند، نیازی به وحشت نیست. زیرا بسیار بعید است که آنها بیش از حد مجاز روزانه که ایمن در نظر گرفته می شود مصرف کنند.
بیشتر مطالعه کنید:فواید و مضرات شیرین کننده مصنوعی آسپارتام
بیشتر مطالعه کنید:شیرین کننده ها در صنایع غذایی
نتیجه گیری
احتمال سرطان زایی آسپارتام همان مقدار است که آلوئورا و گیاه سرخسی احتمال دارد افراد را دچار سرطان کند. هیچ مدرک قانع کننده ای در رابطه با سرطان زایی آسپارتام در انسان وجود ندارد و مردم نباید نگران ابتلا به سرطان از آسپارتام موجود در غذاها و نوشیدنی ها باشند.
داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل سرشار از میوه، سبزیجات و غلات در کنار کاهش مصرف گوشت قرمز علل خصوص گوشت های فراوری شده، غذاهای پرچرب، نمک و شکر بهترین راه حفظ سلامتی است.